Dział spadku

Dział spadku jest jednym z istotnych zagadnień dotyczących dziedziczenia, które często rodzi wiele pytań i wątpliwości. Dział spadku jest kolejnym etapem postępowań spadkowych, który to możliwy jest dopiero po ustaleniu przez sąd spadku (stwierdzenie nabycia spadku) bądź notariusza (sporządzenie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia), kto i w jakich częściach dziedziczy po spadkodawcy.

W sytuacji, gdy wnioskodawcy dysponują postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku bądź posiadają zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia następuje etap rozdzielania majątku – dział spadku.

W przypadku, gdy osoba zmarła, a jej majątek pozostawiony po sobie ma być podzielony między spadkobierców, konieczne jest zastosowanie odpowiednich procedur prawnych, takich jak dział spadku. W poniższym artykule omówimy różne aspekty związane z działem spadku oraz procedurami, które należy podjąć w celu skutecznego i sprawiedliwego podziału spadku.

Jak podzielić spadek i na czym polega dział spadku?

Podział spadku polega na rozdzieleniu majątku pozostawionego po zmarłej osobie między spadkobierców. Sądowy dział spadku jest jednym ze sposobów realizacji tego podziału. Polega on na wszczęciu postępowania sądowego w celu ustalenia sposobu działu spadku stosowne do posiadanych przez spadkobierców udziałów. Dział spadku obejmuje nie tylko aktywa ale także mogą w tym zakresie wchodzić długi spadkowe.

Kiedy możemy dokonać działu spadku?

Dział spadku można dokonać po otwarciu spadku, czyli po śmierci osoby, której dotyczy dziedziczenie. Procedurę działu spadku przed sądem można podjąć, gdy spadkobiercy nie są w stanie samodzielnie i dobrowolnie dokonać podziału majątku spadkowego. Aby dokonać podziału spadku należy dysponować wiedzą odnośnie danych spadkobierców, jak i ustalenia, jaki występuje majątek spadkowy. Dokonanie działu spadku powoduje, iż majątek spadkowy jest rozdzielany.

Dział spadku – czy jest obowiązkowy?

Dział spadku nie jest obowiązkowy, ale może być konieczny w sytuacji, gdy spadkobiercy nie mogą osiągnąć porozumienia w kwestii podziału majątku. Jeśli spadkobiercy są w stanie dogadać się w sprawie podziału, mogą to zrobić dobrowolnie bez konieczności angażowania sądu.

Dział spadku w sądzie

Dział spadku w sądzie polega na złożeniu wniosku do właściwego sądu o wszczęcie postępowania w celu przeprowadzenia podziału majątku spadkowego. Sąd rozpoznaje sprawę, przeprowadza dowody, ustala udziały spadkowe i dokonuje podziału majątku na poszczególnych spadkobierców. Przed sądem można podzielić spadek poprzez umowny dział spadku (zgodny projekt) bądź przeprowadzenie działu spadku przez sąd spadku. Sąd wyda postanowienie o dziale spadku/dziale spadku i zniesienia współwłasności.

Dział spadku u notariusza

Alternatywnie, dział spadku można również dokonać u notariusza. Notariusz może przeprowadzić czynności związane z podziałem spadku na podstawie umowy zawartej między spadkobiercami. Jest to opcja często wybierana, gdy spadkobiercy są w dobrych relacjach i mogą osiągnąć porozumienie w kwestii podziału spadku. Do umownego działu spadku przeprowadzanego u notariusza nie dojdzie, w razie sporów między stronami odnośnie majątku spadkowego, części spadku, woli odnośnie przyznania składników spadku poszczególnym spadkobiercom. W tym trybie występują koszty wypisów aktu notarialnego, koszty czynności notarialnej.

Jak napisać wniosek o dział spadku?

Wniosek o dział spadku powinien być sporządzony w formie pisemnej i złożony do sądu spadku. Wniosek powinien zawierać informacje dotyczące zmarłej osoby, danych spadkobierców oraz żądanie wszczęcia postępowania w celu przeprowadzenia podziału spadku. W trakcie postępowania sądowego spadkobiercy stają się uczestnikami postępowania o dział spadku oraz zniesienie współwłasności. We wniosku o dział spadku należy dookreślić wartość spadku, skład majątku spadkowego, przedstawić dowody stwierdzające dziedziczenie, wartości spadku, rzeczy będące w majątku spadkowym, wskazanie uczestników postępowania, należy załączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej.

Pełny czy częściowy dział spadku – ja przeprowadzić dział spadku?

W zależności od okoliczności sprawy, można zastosować pełny lub częściowy dział spadku. Co do zasady, przedmiotem działu spadku jest jest pełny podział majątku spadkowego. Pełny dział spadku obejmuje podział całego majątku spadkowego, natomiast niepełny dział spadku dotyczy tylko części majątku, która jest przedmiotem sporu między spadkobiercami.

Przebieg postępowania o sądowy dział spadku

Postępowanie o sądowy dział spadku rozpoczyna się od złożenia wniosku do sądu. Następnie sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, w tym wysłuchuje zeznań świadków i przyjmuje inne dowody. Na podstawie zebranych materiałów sąd dokonuje ustaleń dotyczących udziałów spadkowych, ustala skład spadku i wydaje orzeczenie dotyczące podziału majątku spadkowego. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość wówczas orzeka, o własności względem tej nieruchomości.

Co więcej, w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Sąd może żądać przedstawienia określonych danych. Przede wszystkim współspadkobiercy powinni podać sądowi swój wiek, zawód, stan rodzinny oraz dane co do swych zarobków i majątku, a także zarobków i majątku małżonka, wyjaśnić, w jaki sposób korzystali ze spadku dotychczas, jak również podać inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie, co każdy ze współspadkobierców ma otrzymać ze spadku.

Koszty: sądowy podział spadku

Postępowanie sądowe wiąże się z pewnymi kosztami, takimi jak opłaty sądowe, koszty związane z doręczeniami pism (np. jeśli uczestnik postępowanie nie odbiera pierwszej przesyłki z sądu i należy przeprowadzić doręczenie komornicze), opłaty za udział biegłych, itp. Koszty te są ustalane przez sąd i są zależne od wartości spadku oraz złożoności sprawy.

Ile kosztuje sądowy dział spadku?

Opłata stała od wniosku wynosi:

– 500 złotych od wniosku o dział spadku, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych;

– 1000 złotych od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.

Dział spadku – kiedy u notariusza?

Decyzję o przeprowadzeniu działu spadku u notariusza podejmują spadkobiercy sami, jeśli są w stanie osiągnąć porozumienie w sprawie podziału majątku. Jeśli relacje między spadkobiercami są dobre i nie ma sporów, notariusz może być odpowiednim rozwiązaniem dla dokonania podziału. W razie zaistnienia braku porozumienia notariusz nie dokona działu spadku – nie oznacza to jednak, iż nie ma możliwości jego przeprowadzenia w przypadku postępowania sądowego.

Warto pamiętać, iż jeżeli do spadku należy nieruchomość, wymagane jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Ponadto, jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

W orzecznictwie przyjmuje się, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu stanowi takie prawo, iż umowy o dział spadku powinny przybierać formę aktu notarialnego (Wyrok SA w Szczecinie z 5.06.2017 r., I ACa 72/17, LEX nr 2396155.).

Zgodnie z art. 1038 par. 1 kodeksu cywilnego: w przypadku gdy w masę spadku wchodzi przedsiębiorstwo, dział obejmuje to przedsiębiorstwo z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej, chyba że spadkobiercy oraz małżonek spadkodawcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, nie osiągnęli porozumienia co do kontynuacji tej działalności.

Jaki sąd rozpoznaje wniosek o dział spadku?

Wniosek rozpoznawany jest przez sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce otwarcia spadku. Jest to zwykle sąd rejonowy, na terenie którego zmarła osoba miała miejsce zamieszkania. Ustawa wskazuje, iż do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy (art. 628 k.p.c.). Przy przeprowadzeniu postępowania istotne jest także przedstawienie argumentów uzasadniających właściwość sądu.

Jednocześnie ustawa wprowadza dodatkowe możliwości przeniesienia sprawy do innego sądu, tj. na żądanie uczestnika działu, zgłoszone nie później niż na pierwszej rozprawie, sąd może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.

Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o dział spadku?

Do wniosku o dział spadku należy dołączyć dokumenty potwierdzające status spadkobierców – po stwierdzeniu nabycia spadku przez sąd można przedłożyć postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Ponadto, jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość i ma urządzoną księgę wieczystą – można załączyć wydruk z systemu elektronicznego ksiąg wieczystych.

Wnioskujący powinien wskazać imiona i nazwiska spadkobierców (uczestników postępowania), ich adresy oraz ich udziały w spadku, przedstawić informacje dotyczące majątku spadkowego, a także zawrzeć prośbę o przeprowadzenie działu spadku zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Ustawa wprowadza wymagania odnośnie danych jakie powinny być przedstawione w piśmie do sądu. Po pierwsze we wniosku wskazać majątek. Należy powołać także postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.

Istotne jest, iż skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.

Jak długo trwa sprawa o dział spadku?

Czas trwania sprawy może być różny i zależy od wielu czynników, takich jak obciążenia pracą sądu, złożoności sprawy, ilości dowodów do przeprowadzenia, stopnia skomplikowania sprawy. Postępowanie sądowe może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Postępowanie wszczyna się na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Dokonując działu spadku sąd rozdziela własność spadkodawcy. Na mocy orzeczenia sądu, co do zasady, ustaje wspólność majątku spadkowego i następuje podział majątku.

Dlaczego warto zatrudnić prawnika, który pomoże w sprawie działu?

Zatrudnienie prawnika w sprawie o podział spadku może być korzystne z kilku powodów. Prawnik posiada wiedzę i doświadczenie w zakresie dziedziczenia i procedur prawnych, co pozwoli mu profesjonalnie reprezentować interesy klienta. Prawnik może również pomóc w sporządzeniu wniosku o dział spadku, udzielić porad dotyczących postępowania oraz skutecznie bronić praw spadkobierców w toku całej sprawy. Rozdzielenie spadku to istotny proces, który należy przeprowadzić w sposób odpowiedni i zgodny z prawem. W razie wątpliwości lub potrzeby uzyskania profesjonalnej pomocy, warto skonsultować się z prawnikiem, który zapewni wsparcie i właściwe prowadzenie sprawy działowej.

Co gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość bądź przedsiębiorstwo?

Jeśli nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, wówczas dokonanie działu spadku obejmuje także tą nieruchomość. Jeśli do spadku należy nieruchomość może być podzielona, wówczas istnieje możliwość jej przyznania na rzecz spadkobierców stosownie do udziałów. Jeśli nie ma takiej możliwości, sąd może orzec o przyznaniu nieruchomość jednej/kilku osobom z obowiązkiem spłaty bądź dopłaty na rzecz pozostałych.

Jeśli do spadku należy przedsiębiorstwo to wielkość udziałów w przedsiębiorstwie w spadku ustala się według wielkości udziałów spadkowych lub udziałów we współwłasności przedsiębiorstwa.

Czy muszę przeprowadzić postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku przed działem spadku?

Co do zasady wnioskodawca powinien przedstawić orzeczenie sądu o nabyciu spadku bądź akt poświadczenia dziedziczenia. Jednakże, jeśli takiego nie uczyniono, wówczas po zainicjowaniu postępowania działowego sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku w toku tego postępowania sądowego.