Zachówek po babci

Dziedziczenie po dziadkach oraz związane z tym kwestie, takie jak zachowek (mylnie nazwany zachówkiem), są istotne przy rozstrzyganiu spraw spadkowych.

Oto odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące dziedziczenia po dziadkach:

Dziedziczenie po dziadkach. Kiedy wnuki dziedziczą spadek po dziadkach?

Wnuki dziedziczą spadek po dziadkach w przypadku, gdy ich rodzice, czyli córka bądź syn spadkodawcy, zmarli przed spadkodawcą. W takiej sytuacji wnuki wchodzą na miejsce swoich zmarłych rodziców i dziedziczą po nich udziały w spadku po dziadkach.

W ogólnym sensie wnuki mogą dziedziczyć po swoich dziadkach w następujących sytuacjach:

Dziedziczenie ustawowe:

W przypadku dziedziczenia ustawowego, czyli dziedziczenia bez testamentu, przepisy określają hierarchię spadkobierców. Jeśli zstępny (dziecko) spadkodawcy nie żyje w chwili śmierci spadkodawcy, jego potomkowie (wnuki) mogą dziedziczyć w jego miejsce. Innymi słowy, jeśli jedno z bezpośrednich potomków spadkodawcy zmarło przed swoim rodzicem (dziadkiem/babcią), to wnuki spadkodawcy mogą być uprawnione do dziedziczenia po swoim dziadku. Zasady dziedziczenia ustawowego przewidują, że wnuki dziedziczą w równych częściach udział, jaki przypadałby ich rodzicowi.

Sytuacja umożliwiająca dziedziczenie po dziadkach będzie występowała także w sytuacji, gdy rodzic wnuka spadkodawcy odrzucił spadek, wówczas jest on traktowany tak, jakby nie dożyło otwarcia spadku.

Testament:

Kolejnym sposobem, w którym wnuki mogą dziedziczyć po swoich dziadkach, jest testament sporządzony przez dziadka/babcię na ich rzecz. Spadkodawca ma prawo wyrazić swoje życzenie co do dziedziczenia majątku spadkowego poprzez sporządzenie testamentu. Jeśli dziadek w swoim testamencie przewidział wnuki, jako swoich spadkobierców, to wnuki będą dziedziczyć zgodnie z postanowieniami testamentu. Testament może określać konkretną część spadku, którą przekazuje się wnukom, lub przekazywać im całość spadku.

Czy po śmierci spadkodawcy zawsze dziedziczą dzieci spadkodawcy?

Po śmierci spadkodawcy nie zawsze dzieci spadkodawcy automatycznie dziedziczą spadek. Istnieją różne czynniki, takie jak np. ewentualne istnienie testamentu, które może wpływać na dziedziczenie po spadkodawcy, jak również uznanie za niegodnego dziedziczenia bądź odrzucenie spadku.

W przypadku braku testamentu, w Polsce obowiązuje dziedziczenie ustawowe. Przepisy ustawowe określają hierarchię dziedziczenia, która zazwyczaj daje pierwszeństwo dzieciom spadkodawcy do dziedziczenia po spadkodawcy (razem z małżonkiem spadkodawcy). Oznacza to, że w większości przypadków dzieci będą miały prawo dziedziczyć po swoim rodzicu, który zmarł.

Jeśli spadkodawca sporządził testament, to jego postanowienia dotyczące dziedziczenia mają pierwszeństwo przed zasadami dziedziczenia ustawowego. W testamencie spadkodawca może przekazać spadek innej osobie lub osobom, które nie są jego dziećmi. W takim przypadku dziecko nie dziedziczy, chyba że zostanie wymienione jako beneficjenci w testamencie bądź testament jest nieważny.

Czy data otwarcia spadku ma wpływ na termin żądania zachowku?

Ustawa określa kilka terminów przedawnienia żądania zachowku.

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu natomiast roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Jeśli żądanie zostanie złożone po upływie określonego terminu, będzie traktowane jako przedawnione, co oznacza, że osoba uprawniona utraci prawo do zachowku.

Czy wydziedziczenie dziecka wpływa na dziedziczenie po dziadkach?

Wydziedziczenie oznacza pozbawienie dziecka prawa do dziedziczenia ustawowego jak i zachowku (dziecka, małżonka bądź rodzica, jeśli dana osoba byłaby powołana do dziedziczenia po zmarłym).

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż wydziedziczenie dziecka nie wpływa na dziedziczenie po dziadkach przez dalszych zstępnych spadkodawcy, jeśli dalszy zstępny nie został także wydziedziczony.

Przesłanki wydziedziczenia odnoszą się do konkretnego spadkobiercy i jako takie powinny być bezpośrednio wyartykułowane do danej osoby, która podlega pod zakres dziedziczenia ustawowego.

Kto dziedziczy, jeśli syn dziadka zmarł wcześniej niż dziadek?

Jeśli syn dziadka zmarł wcześniej niż dziadek, to dzieci zmarłego syna (czyli wnuki spadkodawcy) wstępują w miejsce swojego zmarłego rodzica i dziedziczą udział, jaki ich rodzic otrzymałby w spadku, gdyby był dożył otwarcia spadku. Innymi słowy udział spadkowy, który przypadałby dziecku spadkodawcy przypada jego dzieciom w częściach równych.

Zatem wnuki zmarłego syna/córki zastępują swojego zmarłego ojca/matkę w dziedziczeniu. Dziedziczą oni część spadku, która przypadałaby ich ojcu, gdyby ten dożył otwarcia spadku. Udział wnuków jest rozdzielany między nie w równych częściach, zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Inne rozporządzenia mogą być zawarte w treści testamentu, jeśli taki istnieje.

Przykład:

Dziadek (spadkodawca) ma syna, który zmarł przed nim.

Syn dziadka pozostawił po sobie dwoje dzieci (wnuki spadkodawcy).

Po śmierci dziadka, wnuki wstępują w miejsce swojego ojca i dziedziczą jego udział w spadku w częściach równych. Jeśli nie było innych dzieci spadkodawcy ani małżonka spadkodawcy, wówczas udział spadkowy każdego wnuka wynosi połowę spadku (dziedziczą w częściach równych), jeśli potomków zmarłego dziecka była dwójka. Zatem wnuk spadkodawcy otrzymuje 1/2 udziału spadkowego.

Udział wnuków będzie zależał od konkretnych danego stanu faktycznego oraz faktu, czy został pozostawiony testament przez spadkodawcę.

Czy prawo do zachowku przechodzi na wnuki spadkodawcy?

Tak, prawo do zachowku może przechodzić na wnuki spadkodawcy.

Ustawa wskazuje, iż roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.

Spadkodawca sporządził testament, w którym powołał do całości spadku osobę obcą – kto może żądać zachowku?

W przypadku testamentu, w którym spadkodawca powołał do całości spadku osobę obcą, zachowek może być żądany przez osoby, które są uprawnione do zachowku zgodnie z polskim prawem. W związku z tym, osoby, które mają prawo do zachowku, mogą wystąpić z żądaniem zachowku nawet wtedy, gdy spadkodawca w swoim testamencie nie przewidział dla nich żadnej części spadku (oraz nie były one wydziedziczone bądź podstawy wydziedziczenia zostały obalone).

W polskim prawie dziedziczenie jest uregulowane przez Kodeks cywilny. Zgodnie z nim, do zachowku mają prawo zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki itd.), a także małżonek spadkodawcy oraz rodzice (wszystkie to osoby, o ile byłyby powołane do spadku).

Oznacza to, że pomimo przekazania całości spadku osobie obcej w testamencie, zstępni i małżonek spadkodawcy (czasem rodzice, o ile nie ma zstępnych) nadal mają prawo do żądania zachowku, który stanowi część spadku, której nie można im odebrać. Prawo do zachowku jest chronione przez przepisy prawa, aby zapewnić minimalne dziedziczenie uprawnionym spadkobiercom. Czasem podlega ono zmniejszeniu zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Co się dzieje z prawem do zachowku po babci, jeśli dziecko spadkodawcy zostanie uznane za niegodne dziedziczenia?

Jeśli dziecko spadkodawcy zostanie uznane za niegodne dziedziczenia, może to mieć wpływ na prawo do zachowku po babci.

W razie uznania córki spadkodawcy (dziecko dziadka) za niegodną dziedziczenia, wówczas zachowek należy się wnukowi/wnuczce, albowiem zgodnie z ustawą spadek przypada, wówczas dalszym zstępnym.

W przypadku, gdy dziecko spadkodawcy zostaje uznane za niegodnego dziedziczenia, oznacza to, że traci ono prawo do dziedziczenia spadku.

Prawo do zachowku jest prawnie chronione i ma na celu zapewnienie minimalnego dziedziczenia uprawnionym spadkobiercom.

Należy również pamiętać, że decyzje dotyczące uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia są podejmowane przez sąd na podstawie określonych przesłanek i dowodów przedstawionych przez zainteresowane strony.

Jaki jest termin na żądanie zachowku?

W Polsce termin na żądanie zachowku wynosi 5 lat od ogłoszenia testamentu. Termin ten dotyczy zarówno dziecka spadkodawcy, które jest uprawnione do zachowku, jak i innych osób, które mogą mieć prawo do zachowku zgodnie z przepisami prawa polskiego.

Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. W przypadku wnuków, którzy mogą ubiegać się o zachowek na podstawie zmarłego rodzica (dziecka spadkodawcy), termin na żądanie zachowku również wynosi pięć lat od ogłoszenia testamentu. Inaczej będzie wyglądać sytuacja przy dziedziczeniu ustawowym.

Ważne jest, aby pamiętać o terminie pięcioletnim i złożyć żądanie zachowku w odpowiednim czasie. Jeśli termin zostanie przekroczony, może to skutkować utratą prawa do zachowku.

Przy żądaniu zachowku należy obliczyć udział spadkowy.

Przy obliczaniu zachowku może być potrzebna pomoc prawnika z zakresu prawa spadkowego, który wskaże jak można domagać zachowku, jaki majątek stanowi spadek, jak traktować osobę, która odrzuciła spadek, i jaka jest wysokość zachowku. Jeśli masz podobny problem prawny pomoc wykwalifikowanego adwokata od spraw spadkowych może być konieczna.