Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku stanowi szczególną decyzję, która jest podejmowana po śmierci spadkodawcy. Często odrzucenie spadku może zależeć od tego, jak wysokie są długi spadkowe, czasem związana jest z relacjami (emocjonalnymi), jakie występowały między spadkobiercą, a zmarłym. Wartym zaznaczenia jest, iż spadkobierca odpowiada za odziedziczone długi spadkowe, zaś ten który spadek odrzucił jest traktowany przez kodeks cywilny tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Co więcej, spadek to nie tylko aktywa (nieruchomości, pieniądze, pojazdy, itp.), ale także wszelkie długi, jakie miał spadkodawca.

Odrzucenie spadku składa spadkobierca w ciągu sześciu miesięcy od kiedy dowiedział się o tytule swego powołania do spadku.

W chwili śmierci spadkodawcy dochodzi do otwarcia spadku. Najczęściej względem małżonka spadkodawcy bądź jego dzieci termin odrzucenie spadku liczony jest (zazwyczaj) od daty otwarcia spadku, czyli od daty śmierci spadkodawcy.

Odrzucenie spadku powoduje dalszego rodzaju skutki – w sytuacji, gdy spadkobierca w ustawowym terminie odrzuci spadek, wówczas w jego miejsce wchodzą inne osoby z rodziny.

Różnice przy przyjęciu spadku a odrzuceniu spadku

Odrzucenie spadku skutkuje brakiem dziedziczenia spadku przez osobę, która złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wyłącza dziedziczenie po spadkodawcy.

Ustawa przewiduje także inne możliwości odnośnie spadku. W tym samym terminie spadkodawca może złożyć oświadczenie, iż o przyjęciu spadku wprost (tzw. przyjęcie proste) bądź o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca powołany do spadku na mocy testamentu także ma uprawnienie do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Spadkobierca testamentowy winien dokonać tej czynności także w ustawowym terminie.

Obecnie obowiązujące przepisy przewidują, iż brak złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku bądź przyjęciu spadku skutkuje automatycznie przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

czym jest spadek z dobrodziejstwem inwentarza? Czy lepsze jest odrzucenie spadku?

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje szczególną formą odpowiedzialności za długi spadkowe, która związana jest z ograniczeniem odpowiedzialności do wartości otrzymanego spadku. Oznacza to, iż spadkobierca, który postanowił przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada za długi spadkodawcy tylko do wysokości aktywów znajdujących się w spadku. Spadkobierca nabywa spadek w szczególnej formie. Taka forma utożsamiana jest z ograniczeniem odpowiedzialności za długi. W celu ustalenia składu spadku (czyli zarówno długów, jak i aktywów spadku) konieczne jest sporządzenie wykazu inwentarza bądź spisu inwentarza.

Oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być złożone przed właściwym sądem spadku bądź notariuszem. Z chwilą złożenia oświadczenia spadkowego dochodzi do wyrażenia woli przez spadkobiercę odnośnie do spadku zarówno w zakresie aktywów, jak i pasywów.

Co się dzieje w przypadku odrzucenia spadku? Odrzucenie spadku a dalsi spadkobiercy.

Z odrzuceniem spadku wiążą się dalsze konsekwencje dla innych spadkobierców ustawowych. Odrzucenie spadku przez spadkobiercę skutkuje przejściem dziedziczenia na kolejnych ustawowych spadkobierców. Oznacza to np., iż odrzucenie spadku przez dziecko spadkodawcy będzie powodować, iż w jego udział przypadnie jego dzieciom (czyli wnukom spadkodawcy). Czasem dochodzi do sytuacji, iż procedura odrzucenia spadku staje się tak długotrwała, iż oświadczenie o odrzuceniu spadku składają nawet dzieci rodzeństwa spadkobiercy, czy dalsi krewni.

Zgodnie z art. 1020 k.c. Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Z chwilą, gdy cała grupa osób, wobec których stosuje się dziedziczenie ustawowe postanowi spadek odrzucić, wówczas spadek na mocy ustawy przechodzi na gminę bądź Skarb Państwa – podmioty te przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Gdzie składać oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Celem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku należy w wymaganym terminie należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed właściwym sądem bądź poprzez złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza. Oświadczenie o odrzuceniu spadku musi być złożone w terminie sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Oznacza to, iż gdy spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy (np. małżonek) bądź o fakcie, iż inne osoby (dziedziczące według pierwszeństwa ustawy) złożyły oświadczenie o odrzuceniu spadku i spadkobierca uzyskuje tytuł powołania do spadku winien on w terminie sześciu miesięcy złożyć odpowiednie oświadczenie. Kodeks cywilny przewiduje, iż udział przypadający osobie, która odrzuciła spadek przechodzi na kolejne osoby.

Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego?

Często dochodzi do sytuacji, gdy spadkobierca ustawowy bądź testamentowy to dziecko. Małoletni nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych.

W takiej sytuacji mimo niepełnoletności dziecko ma możliwość dziedziczenia. W sytuacji, gdy spadek zawiera aktywa nie pojawiają się problemy, jednakże co zrobić w sytuacji, gdy małoletni ma odziedziczyć długi spadkowe? Odrzucenia spadku w imieniu dziecka dokonuje, co do zasady rodzic.

W takiej sytuacji rodzic bądź opiekun prawny, który chce odrzucić spadek w imieniu małoletniego winien uzyskać odpowiednie orzeczenie sądu rodzinnego, który to jest wyłącznie uprawniony do decydowania w takiej sprawie. Należy jednak pamiętać, iż sama zgoda sądu rodzinnego na odrzucenie spadku nie jest wystarczająca – konieczne staje się podjęcie przez właściwą osobę dalszych czynności.

Po pozyskaniu stosownej zgody przedstawiciel ustawowy powinien dokonać odrzucenia spadku przypadającego dziecku. Złożenie oświadczenia w imieniu małoletniego powoduje brak przyjęcia spadku. Wówczas małoletni zostaje wyłączony od dziedziczenia.

Odrzucenie spadku a pokrzywdzenie wierzyciela

Spadkobierca podejmując decyzję o odrzuceniu spadku winien mieć także świadomość, iż jego wierzyciel może dochodzić uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne wobec niego (zgodnie z przepisami o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika). Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Co istotne, wierzytelność musi istnieć w chwili odrzucenia spadku. W tym celu wierzyciel spadkobiercy musi dokonać czynności prawnych przed sądem w terminie sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku.

Termin ten jednak nie może być dłuższy niż trzy lata od złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Spóźniłem się z terminem na odrzucenie spadku – co mogę z tym zrobić?

Często dochodzi do sytuacji, w których po czasie spadkobierca orientuje się, iż powinien on odrzucić spadek. Czy w takiej sytuacji spadkobierca może złożyć jakieś oświadczenia, które umożliwiałyby ograniczenie jego odpowiedzialności za spadek.

Na mocy ustawy przewidziane są pewne opcje, które pozwalają odrzucić spadek. Takie możliwości pojawiają się w sytuacji, gdy oświadczenie o przyjęciu lub oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Wówczas uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno być złożone przed sądem. Wraz z tym spadkobierca powinien oświadczyć, czy przyjmuje, czy odrzuca spadek. Przyjmuje się, iż takie oświadczenie należy złożyć ustnie przed sądem. Oświadczenia powinny być zatwierdzone przez sąd.

Jakie dane powinny się pojawiać składając oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Zgodnie z art. 641 k.p.c. oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;

2) tytuł powołania do spadku;

3) treść złożonego oświadczenia.

Oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów.

Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.

Jeżeli oświadczenie złożono ustnie, z oświadczenia sporządza się protokół.