Podział majątku po śmierci spadkodawcy

Podział majątku po śmierci spadkodawcy oraz związane z tym kwestie są istotne przy rozstrzyganiu spraw spadkowych.

Często przy podziale majątku spadkowego, zarówno gdy trwa postępowanie sądowe, jak i przy próbach polubownego rozwiązania sprawy, pojawiają się konflikty między spadkobiercami.

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku to postępowanie sądowe, które ma na celu potwierdzenie prawa spadkobierców do dziedziczenia po zmarłym.

Sąd w ramach tego postępowania ustala, kto jest spadkobiercą oraz jakie są udziały poszczególnych spadkobierców w majątku spadkowym.

Podział majątku po śmierci może być dokonany także po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia. Zarówno stwierdzenie nabycia spadku przez sąd, jak i sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza stanowi podstawę do dokonania działu spadku, czyli dokonania czynności, aby w majątku wspólnym nastąpiło podzielnie składników i przyznanie ich poszczególnym osobom. Dopiero po tych czynnościach można dokonać podziału majątku spadkowego.

Dział spadku – złożenie wniosku

Dział spadku to proces podziału majątku spadkowego między spadkobierców. Do dokonania działu spadku niezbędne jest zawarcie umowy między spadkobiercami bądź dokonanie podziału majątku spadkowego na mocy orzeczenia sądu.

Wniosek o dokonanie działu spadku można złożyć do sądu, zarówno jeśli spadkobiercy nie doszli do porozumienia co do podziału lub jeśli istnieją spory dotyczące podziału majątku, jak i w razie ugodowej woli działu spadku. Wystąpienie z żądaniem tylko jednej osoby będzie także podstawą do przeprowadzenia postępowania przez sąd. Postępowanie o dział spadku może być wszczęte na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Wówczas we wniosku poza wnioskodawcą wymienia się osoby będące uczestnikami postępowania, które to będą brały udział w podziale majątku wspólnego. Wniosek może zawierać określenie sposobu w zakresie przeprowadzenie podziału majątku wspólnego (spadkowego), jednakże żądanie to nie jest wiążące dla sądu.

Sąd rozpatruje wniosek o dział spadku i podejmuje decyzję dotyczącą podziału majątku pomiędzy spadkobierców. W postępowaniu sądowym istnieje możliwość zawarcia ugody między uczestnikami postępowania.

Sąd rejonowy rozpoznający sprawę o dział spadku podejmuje decyzje odnośnie przyznania poszczególnej części spadku na rzecz określnego spadkobiercy. W razie występowania różnić w wartościach w stosunku do przysługującego udziału dział spadku i zniesienie współwłasności sąd rejonowy może zasądzić dopłaty pieniężne. Gdy rzeczy nie da się podzielić może być ona przyznana na rzecz jednego ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana.

Jaki skutek podziału majątku spadkowego

Podział majątku po śmierci (zarówno sądowy, jak i umowny) skutkuje przyznaniem określonych rzecz/środków pieniężnych stosownie do posiadanych udziałów w majątku spadkowym. W pierwszej kolejności dzięki podziałowi majątku zachodzi zniesienie współwłasności tego co wchodzi w skład spadku. Działem spadku jest zatem podział majątku wspólnego spadkobierców, czyli obejmuje on majątek spadkowy.

Co wchodzi w skład masy spadkowej?

Masa spadkowa to całość majątku pozostawionego przez zmarłego spadkodawcę.

W skład masy spadkowej wchodzą wszelkie aktywa i pasywa, takie jak nieruchomości, samochody, rachunki bankowe, długi, zobowiązania i inne składniki majątkowe, które były w posiadaniu spadkodawcy w chwili śmierci. Co istotne i mogące powodować pewnego rodzaju trudności w dokonaniu działu spadku, w skład majątku spadkowego mogą wchodzić także gospodarstwo rolne, jak również przedsiębiorstwo.

Istotne jest także, iż jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia (tj. art. 1039 par. 1 k.c.).

Czy możliwy jest dział spadku częściowo?

Istnieje możliwość dokonania częściowego działu spadku.

Jednakże, co do zasady, ustawa wskazuje, iż sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek.

Jednakże z ważnych powodów dział spadku może być ograniczony do części spadku. Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo. W tym zakresie dział spadku w części może nastąpić tylko za zgodą sądu – nawet jeśli spadkobiercy są względem tego żądania zgodni.

Kolejno, umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.

Czy możliwe jest przyznanie jednemu spadkobiercy całego spadku w toku postępowania o dział spadku?

Tak, jest to możliwe. Zwykle w takiej sytuacji sąd zasądzi obowiązek dopłaty bądź spłaty na rzecz pozostałych osób stosownie do udziału.

Jaki jest termin na spłaty/dopłaty pieniężne z tytułu działu spadku?

Sąd spadku orzekając o podziale majątku spadkowego określa wysokość dopłat i spłat. Sąd może także uwzględniając okoliczności sprawy wyznaczyć termin na ich uiszczenie oraz sposób ich uiszczania (czyli raty). Sąd może zabezpieczyć terminy i wysokości odsetkami.

Rozłożenie należności na raty nie może łącznie przekroczyć dziesięciu lat.