Stwierdzenie nabycia spadku

Stwierdzenie nabycia spadku jest istotnym etapem procesu dziedziczenia. Dzięki postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku pojawia się pewność, kto dziedziczy majątek spadkowy. Wprawdzie przepisy kodeksu cywilnego przewidują, iż spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Czasem jednak pojawiają się wątpliwości odnośnie do tego, kto i w jakiej wysokości dziedziczy po śmierci spadkodawcy. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (można także sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia) stanowi dokument konieczny w razie podejmowania dalszych działań względem majątku spadkowego, w tym także przeprowadzić dział spadku.

Kto może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba, która posiada interes w zakresie stwierdzenia nabycia spadku. Najczęściej osobami, które przedkładają do sądu rejonowego wniosek o stwierdzenie nabycia spadku to potencjalni spadkobiercy ustawowi, jak również jeśli spadkodawca pozostawił testament to spadkobiercy testamentowi. Istnieje możliwość, iż złożyć wniosek mogą także wierzyciele spadkodawcy. Zatem musi być to wniosek osoby mającej interes w stwierdzeniu nabycia spadku.

Kiedy można wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku

Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku można wystąpić w dowolnym czasie po dacie otwarcia spadku. Sąd rejonowy stwierdza nabycie spadku w drodze postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stanowi podstawę do działu spadku.

Czego nie bada sąd w trakcie postępowania?

Sąd prowadząc postępowanie spadkowe o stwierdzenie nabycia spadku nie bada prawa do zachowku, jak również przesłanek wydziedziczenia. W postępowaniu sądowym o stwierdzenie nabycia spadku weryfikuje się datę otwarcia spadku (należy przedstawić dowód śmierci spadkodawcy w postaci odpisu aktu zgonu), krąg spadkobierców, czy spadkodawca pozostawił testament, czy pozostawiony testament spadkodawcy jest ważny, czy nastąpiły inne przesłanki odnośnie potencjalnych spadkobierców, które uniemożliwiają dziedziczenie ustawowe bądź testamentowe po spadkodawcy.

Postępowanie w sprawie o stwierdzenia nabycia spadku

Postępowanie przed sądem spadku toczy się w oparciu o kodeks postępowania cywilnego. Obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają w uzasadnionych przypadkach uczestnictwo w postępowaniu sądowym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Co więcej, sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.

Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.

Termin na złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku

Przepisy nie przewidują terminu do kiedy należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, jednakże takie postępowanie może być wszczęte po śmierci spadkodawcy.

Akt poświadczenia dziedziczenia a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia i prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku są dwoma odrębnymi dokumentami.

Akt poświadczenia dziedziczenia sporządza notariusz w przypadkach, gdy nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania sądowego (najczęściej, gdy nie występuje konflikt między spadkobiercami). Stwierdzenie nabycia spadku przeprowadzane jest przed sądem rejonowym właściwym ostatniemu miejscu zamieszkania spadkodawcy.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku natomiast jest wydawane przez sąd spadku w wyniku postępowania sądowego mającego na celu ustalenie kręgu spadkobierców.

Podstawami do rozporządzania spadkiem jest zarówno uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia, jak i postanowienie sądu rejonowego o stwierdzenie nabycia spadku.

Zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może zostać zmienione lub uchylone w drodze osobnego postępowania, jeśli zostaną przedstawione nowe dowody lub zostaną ustalone istotne nieprawidłowości lub naruszenia w poprzednim postępowaniu. Zmianę stwierdzenia nabycia spadku dokonuje sąd spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku i akt poświadczenie dziedziczenia – czy mogą istnieć oba w obrocie prawnym?

Ustawa nie przewiduje możliwości występowania dwóch aktów w obrocie prawnym. Sąd spadku uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wpisanego do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia oraz jednoczesnego wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku generuje konieczność uchylenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia. Właściwym do uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia jest sąd spadku.

Podobna sytuacja pojawia się jeśli zarejestrowano więcej niż jeden akt poświadczenia dziedziczenia względem tego samego spadku. Wtedy procedura wygląda w taki sposób, iż na skutek wniosku o uchylenie aktów poświadczenia dziedziczenia sąd rejonowy uchyla je wszystkie i wydaje postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku.

Czy nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego wiąże się ze stwierdzeniem nabycia spadku?

Instytucja zapisu windykacyjnego tworzy szczególnego rodzaju sytuację prawną, albowiem już z chwilą śmierci spadkodawcy przedmiot, który był wskazany jako zapis windykacyjny w testamencie staje się własnością zapisobiercy windykacyjnego. Jeśli spadkodawca uczynił zapis windykacyjny była to jego wola odnośnie uzyskania konkretnego przedmiotu mogącego wchodzić w skład spadku. Tym samym, do nabycia przedmiotu z zapisu windykacyjnego nie jest wymagane stwierdzenie nabycia spadku.

Jak ustalić wymaganych uczestników postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?

Ustalenie wymaganych uczestników postępowania należy do sądu spadku. Jednakże w toku postępowania spadkowego wraz ze złożeniem wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy określić podstawowe osoby, które należą do kręgu spadkobierców ustawowych.

Czy można przeprowadzić dział spadku bez przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku?

I tak i nie. Oznacza to, iż w praktyce istnieje możliwość złożenia wniosku o dział spadku bez przeprowadzenia wcześniejszego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Jednakże mimo złożenia takiego wniosku sąd spadku będzie zobowiązany, aby w postępowaniu działowym przeprowadzić także procedurę w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Dopiero po stwierdzeniu nabycia spadku sąd przeprowadzi postępowanie działowe. Dział spadku może być także przeprowadzony w razie, gdy jest notarialne poświadczenie dziedziczenia.

Jak wpływ na odpowiedzialność za długi spadkowe ma postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku?

Wskazania wymaga, iż przepisy kształtują inny zakres odpowiedzialności za długi spadkowe odnośnie osoby, która uzyskała przyjęła spadek od osoby, która tego jeszcze nie uczyniła, ale jest spadkobiercą.

Przede wszystkim należy wskazać, iż spadkobierca ma prawo złożyć oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Wobec do czasu złożenia oświadczenia bądź upływu terminu nie ma pewności, iż dana osoba będzie rzeczywistym spadkobiercą.

W pierwszej kolejności z chwilą przyjęcia spadku odpowiedzialność za długi spadkowe spadkobierca ponosi z całego swojego majątku. Oznacza to, iż wierzyciele spadkobiercy mogą wnioskować o przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego (w razie posiadania tytułu) z całego majątku spadkobiercy (nie tylko tego, który należał do masy spadkowej). W takiej sytuacji konieczne jest jednak dysponowanie także postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku bądź notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. W zależności od etapu i toku postępowania egzekucyjnego bądź sądowego mogą być także wymagane inne dokumenty.

Przed przyjęciem spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku.