Postępowanie spadkowe – krok po kroku

Postępowanie spadkowe jest procesem, który ma na celu uregulowanie sprawy dziedziczenia majątku po osobie zmarłej. W przypadku utraty bliskiej osoby, konieczne jest podjęcie działań w celu uregulowania kwestii spadkowych. W niniejszym artykule przedstawiamy przewodnik po postępowaniu spadkowym, krok po kroku, aby pomóc Ci zrozumieć ten proces.

Gdzie można uzyskać stwierdzenie nabycia spadku? Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku czy akt poświadczenia dziedziczenia? Jak wygląda postępowanie spadkowe?

Sprawa spadkowa może być rozpoczęta zarówno w sądzie, jak i u notariusza.

W przypadku rozpoczęcia postępowania w sądzie, należy złożyć wniosek o wszczęcie postępowania spadkowego – o stwierdzenie nabycia spadku. Wnioskodawcą może być osoba uprawniona do dziedziczenia lub wierzyciel, który uprawdopodobni wierzytelność.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku należy do właściwości sądów rejonowych, zatem to do tego sądu składa się wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Taki wniosek może być złożony po śmierci spadkodawcy. Wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku to potwierdzenie zastania spadkobiercą.

Sprawy spadkowe mogą być także realizowane u rejenta – istnieje możliwość notarialnego poświadczenia dziedziczenia.

Jeśli zainteresowany spadkobierca chce udać się do notariusza ten podejmuje czynności w celu sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Notariusz sporządza protokół dziedziczenia. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia stanowi podstawę do dalszych czynności, w tym działu spadku. Notariusz także będzie wymagał m.in. odpis aktu zgonu spadkodawcy. Notarialne poświadczenie dziedziczenia jest pełnoprawnym dokumentem, na mocy którego można przeprowadzić postępowanie spadkowe w postaci działu spadku.

Ustalenie kręgu spadkobierców w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku

Ważnym krokiem jest ustalenie kręgu spadkobierców. Najczęściej będą to spadkobiercy ustawowi. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi zawierać dane dotyczące spadkobierców ustawowych. Jeśli zmarły sporządził testament, to spadkobiercami będą osoby w nim wymienione. W przypadku braku testamentu, dziedziczenie następuje zgodnie z ustawą, a spadkobiercami są najbliżsi krewni zmarłego, takie jak małżonek, dzieci, rodzice lub rodzeństwo. Te osoby mogą starać się o pozyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia bądź postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy dookreślić dane spadkobiercy ustawowych, spadkobiercy testamentowego, danych dotyczących spadkodawcy, w tym określenie daty śmierci spadkodawcy (chwili otwarcia spadku). Złożenie odpowiedniego wniosku w sprawie stwierdzenia nabycia spadku umożliwi złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzuceniu spadku.

Sprawa spadkowa w sądzie – jakie dokumenty należy zgromadzić?

Przeprowadzenie postępowania spadkowego wymaga zgromadzenia stosownych dokumentów – często wymagane są odpowiednie akty stanu cywilnego. W zależności od sytuacji, mogą być wymagane akty urodzenia, odpis aktu małżeństwa, akt zgonu spadkodawcy, a także ewentualny testament (te elementy wymagane są przy wniosku o stwierdzeniu nabycia spadku. Dokumenty te mają potwierdzić prawo spadkobierców do dziedziczenia majątku. Sąd spadku zobowiązany jest do ustalenia w toku postępowania w sprawie spadkowej osób, które mają prawo dziedziczyć po spadkodawcy. Sąd rejonowy musi powiadomić o sprawie wszystkich uczestników postępowania.

W zależności od tego, czy spadkodawca pozostawił testament, czy też następuje dziedziczenie ustawowe zakres ten jest weryfikowany przez Sąd. W trakcie terminu sprawy spadkowej konieczne jest zapewnienie spadkowe. W takiej sprawie należy powiadomić sąd spadku o wszystkich testamentach spadkodawcy.

Z chwilą zakończenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem następuje wydanie orzeczenia, czyli postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku. Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku stanowi ono podstawę do dalszych działań, w tym złożenie wniosku o dział spadku, sprawy o dział spadku połączoną ze zniesieniem współwłasności.

W przypadku obecności testamentu, postępowanie spadkowe w sądzie z testamentem jest prowadzone z uwzględnieniem jego treści i woli spadkodawcy. Testament notarialny, sporządzony przy udziale notariusza, może znacznie ułatwić i przyspieszyć przebieg sprawy spadkowej. Istnieją jednak opcje, aby kwestionować ważność testamentu w toku sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.

Czy w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku istnieje możliwość odrzucenia spadku?

Ustawa przewiduje okres, kiedy spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jest to termin sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się o powołaniu do spadku. Oznacza to, iż termin ten determinuje możliwości odnośnie do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Takie oświadczenie może być złożone nie tylko w sądzie spadku, ale także przed notariuszem. W razie braku złożenia oświadczenia o odrzucenie spadku następuje automatyczne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jednakże stan ten obowiązuje obecnie. Warto wskazać, iż stwierdzenie nabycia spadku należy do materii przepisów, w ramach których stosuje się przepisy obowiązujące w dacie śmierci spadkodawcy. Tym samym, przeprowadzenie postępowania spadkowego dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku będzie następowało w oparciu o różne rozwiązania przepisów. Ustawodawca w ramach nowelizacji przepisów prawa spadkowego dokonał zmian w przedmiocie automatycznych skutków braku złożenia oświadczenia o przyjęcie spadku. Do 18 listopada 2015 r. brak takiego oświadczenia skutkował przyjęciem spadku wprost – czyli odpowiedzialność całym swoim majątkiem.

Dział spadku

Postępowanie spadkowe kończy się wydaniem przez sąd lub notariusza odpowiedniego postanowienia/ aktu poświadczenie dziedziczenia, które potwierdza prawa spadkobierców i umożliwia dalsze uregulowanie sprawy spadkowej. Po zakończeniu tego procesu można rozpocząć formalności związane z przeniesieniem własności poszczególnych składników majątkowych na spadkobierców.

Następnym krokiem jest podział majątku spadkowego między uprawnionych spadkobierców. Podział może nastąpić na drodze ugody między spadkobiercami lub przez postępowanie sądowe, jeśli wystąpią spory dotyczące podziału. Czasem strony po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku ze stwierdzeniem prawomocności udają się do dowolnej kancelarii notarialnej, aby tam podzielić majątek spadkowy. W razie braku zgody stron względem działu spadku możliwe jest udanie się także do sądu spadku. W tym celu należy posiadać także wiedzę, co wchodzi w skład spadku (sprawy spadkowe, w tym dział spadku obejmuje zarówno długi spadkowe, jak i aktywa wchodzące w skład spadku).

Istotne jest, że do masy spadkowej wchodzą także długi spadkowe, zaś skład majątku spadkowego może być ustalony także poprzez czynności komornicze, np. w razie przeprowadzenia spisu inwentarza.

Jak długo trwa sprawa o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie, a ile uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia?

Sprawa spadkowa w sądzie może trwać różny czas, zależnie od wielu czynników, takich jak obciążenie sądów, liczba spadkobierców, złożoność sprawy czy ewentualne spory. W praktyce proces ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Jest to jedyne wyjście, w razie braku zgody spadkobierców względem udania się notariusza w celu uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia. Sprawy spadkowe w kancelarii notarialnej mogą być rozstrzygnięte szybciej niż w sądzie. Jednakże nie zawsze istnieje przeprowadzenie postępowania przed notariuszem, wówczas zachodzi konieczność udania się do sądu i złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku bądź w późniejszym etapie dział spadku.

Akt poświadczenia dziedziczenia i równoczesne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jednakże warto pamiętać, iż w razie występowania w sprawie spadkowej zarówno postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku, jak i aktu poświadczenia dziedziczenia, wówczas oba te dokumenty nie mogą istnieć w obrocie prawnym. Zachodzi wtedy konieczność uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia za pośrednictwem sądu rejonowego.

Kontakt z adwokatem w sprawach spadkowych

Adwokat dr nauk prawnych Klaudia Kijańska – +48535826439

Adwokat dr nauk prawnych Michał Służalec – +48535815395