Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jako forma ochrony praw dziecka.
Władza rodzicielska jest jedną z instytucji prawa rodzinnego, która dotyczy zespołu obowiązków i praw związanych z małoletnimi dziećmi. Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje każdemu z rodziców, którzy to w ramach uprawnień z niej wynikających, powinni opiekować się dzieckiem, wpływać na jego prawidłowy rozwój (zarówno fizyczny, jak i psychiczny) oraz zabezpieczyć jego dobro.
Dobro dziecka
W sytuacji, kiedy dobro dziecka jest zagrożone ustawodawca przewiduje szereg różnych instrumentów, które mają zabezpieczyć interes małoletniego, w taki sposób, aby mógł on się prawidłowo rozwijać i być przygotowany do funkcjonowania w społeczeństwie. Zatem, w szczególności, to na rodzicach spoczywa obowiązek dbania o dziecko, w sytuacji, kiedy dochodzi do zaniedbań po stronie np. drugiego z rodziców względem małoletniego. Wówczas może dojść do ograniczenia bądź pozbawienia władzy rodzicielskiej. Warto wskazać, iż sąd może podjąć sprawę o pozbawienie władzy rodzicielskiej także z urzędu – np. po zgłoszeniu problemów przez placówkę szkolną.
Podstawy pozbawienia władzy rodzicielskiej
W sytuacji, gdy jeden z rodziców nie może wykonywać władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody wówczas występują przesłanki do pozbawienia go tejże władzy.
Co więcej władza może być odebrana także, w sytuacji, kiedy rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej bądź zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka w sposób rażący.
Bardzo często sprawy z zakresu pozbawienia władzy rodzicielskiej wiążą się z istotnym obciążeniem psychicznym i stanowią typ spraw o charakterze bardzo mocno emocjonalnym.
Ustawodawca wskazując na kilka przesłanek pozbawienia władzy rodzicielskiej umożliwia ingerencję w zakres oddziaływania rodzicielskiego na dziecko.
Za trwałą przeszkodę w wykonywaniu władzy rodzicielskiej przyjmuje się różne sytuacje, w których wspólnym mianownikiem jest niemożność realizacji władzy rodzicielskiej przez danego rodzica. Może to być zarówno forma zawiniona, jak również niezawiniona. Do trwałej przeszkody można zaliczyć, w szczególności brak zainteresowania sprawami dziecka (związany również z brakiem uczestnictwa przez rodzica w życiu dziecka), wyprowadzka poza granicę kraju, jak również sytuacje zdrowotne, np. śpiączka bądź inne choroby, które uniemożliwiają w sposób długotrwały realizację władzy rodzicielskiej.
Pozostałe przesłani, czyli nadużycie władzy rodzicielskiej czy też rażące zaniedbanie obowiązków będą wiązały się z pewnymi zachowaniami bądź zaniechaniami po stronie rodzica, które w sposób negatywny oddziałują na dziecko. Mogą być to sytuacje, kiedy rodzic znęca się nad dzieckiem, namawia dziecko do popełniania przestępstw, nadużywa alkoholu , pozostawia dziecko w niebezpiecznych sytuacjach bądź w patologicznym, niebezpiecznym towarzystwie. Szczególne znaczenie w tym zakresie będzie miało to, iż pozbawienie władzy rodzicielskiej musi wiązać się z istotnymi naruszeniami. Jednakże poza poważnym naruszeniem zachowanie bądź zaniechanie musi być zestawione także z dobrem dziecka. Wszelkie decyzje podejmowane przez sąd rodzinny w obszarze małoletnich związane są bowiem z koniecznością zabezpieczenia prawidłowości życia i zdrowia dziecka w kontekście jego nadrzędnego interesu.
PAMIĘTAJ!
Sąd analizując przesłanki do pozbawienia władzy rodzicielskiej odnosi je do sytuacji faktycznej konkretnego dziecka. Zatem może dojść do sytuacji, iż rodzic zostanie pozbawiony władzy rodzicielskiej względem jednego dziecka, zaś względem pozostałych dzieci władza ta może przysługiwać.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza, iż w przyszłości władza ta nie zostanie przywrócona. Sąd po zbadaniu sytuacji dziecka oraz aktualnych dyspozycji rodzica może podjąć decyzję o przywróceniu rodzicowi władzy nad małoletnim dzieckiem (tj. art. 111 § 1 k.r.o. „W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.”).
Wyciąg z orzecznictwa:
„Do pozbawienia władzy rodzicielskiej upoważniają sąd tylko takie zaniedbania obowiązków względem dziecka, które mogą być ocenione jako rażące. Muszą to być poważne zaniedbania, bądź zaniedbania o mniejszej wadze, które nabierają cech niepoprawności i uporczywości. W przepisie art. 111 § 1 k.r.i.o. chodzi o zaniedbania rodziców, które cechuje uporczywość, niepoprawność i nasilenie złej woli. Zaniedbania o mniejszym ciężarze, nieosiągające takich cech, uzasadniają jedynie wydanie odpowiednich zarządzeń przewidzianych w art. 109 k.r.i.o.” Postanowienie Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 18.06.2019 r., sygnatura VI Nsm 1680/18, LEX nr 2698028.