Przepisanie majątku za życia a zachowek

Po śmierci spadkodawcy bardzo często dochodzi do sytuacji, w których osoby dziedziczące chcą uporządkować kwestie odnoszące się do majątku spadkowego. W trakcie tego procesu często okazuje się, iż spadkodawca już za swojego życia dokonał rozporządzenia posiadanym majątkiem. W takiej sytuacji pojawiają się wątpliwości, czy osoba, która uzyskałaby majątek, gdyby taki pozostał, z uwagi na dziedziczenie ustawowe, posiada jakieś instrumenty, które mogą pomóc w pozyskaniu majątku. Ta miara nie jest jednak tak oczywista, jak mogłaby się wydawać.

 

 

Przede wszystkim do kwestii znaczących zaliczają się:

– termin;

– forma rozporządzenia majątkiem za życia;

– krąg spadkobierców.

W przedmiotowym wpisie pragniemy przybliżyć możliwości, jakie może posiadać osoba, która chce uzyskać zachowek z majątku, który został przepisany za życia spadkodawcy.

Co więcej, osoba, która planuje takie przepisywanie majątku powinna dokładnie przeanalizować konsekwencje, zwłaszcza w kontekście prawa zachowku.

Przepisanie majątku za życia

Przepisanie majątku za życia to akt, w którym osoba decyduje się na dobrowolne przekazanie swojego majątku na rzecz konkretnych beneficjentów jeszcze za swojego życia. Proces ten może być przeprowadzony na różne sposoby, m.in. przez darowizny, przekazanie nieruchomości z zastrzeżeniem dożywocia bądź innych czynności prawnych. Głównymi powodami takiej decyzji mogą być chęć zminimalizowania kosztów spadkowych, zapewnienie wsparcia finansowego najbliższym w trudnych okolicznościach, czy uniknięcie potencjalnych konfliktów rodzinnych po śmierci spadkodawcy. Jednakże, czy takie rozdysponowanie majątkiem za życia może skutecznie doprowadzić do minimalizacji konfliktów w rodzinie bywa dyskusyjne.

Zachowek

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czym jest zachowek?

Zachowek to część spadku, która przysługuje ustawowym spadkobiercom (tylko pewnej określonej grupie), niezależnie od treści testamentu, czy innych rozporządzeń w postaci zapisu windykacyjnego bądź darowizn poczynionych za życia. Ustawa chroni interesy najbliższych członków rodziny, zapewniając im minimalny udział w spadku, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie lub przepisaniu majątku za życia. Wysokość zachowku jest ściśle określona przez przepisy prawne i zależy od liczby spadkobierców oraz stopnia pokrewieństwa.

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek przysługuje ustawowym spadkobiercom, którzy zostali pominięci lub otrzymali mniejsze udziały w spadku wskutek dziedziczenia lub przepisania majątku za życia.

Do osób uprawnionych do zachowku zalicza się:

 

• Dzieci spadkodawcy (i dalsi zstępni): Dzieci, co do zasady, mają prawo do zachowku. Gdy ustawowi spadkobiercy-dzieci spadkodawcy nie żyją, prawa do zachowku mogą przysługiwać ich potomkom, czyli wnukom spadkodawcy (itd.).
• Małżonek/małżonka spadkodawcy: Małżonek również może być uprawniony do zachowku, jeśli został pominięty w testamencie lub otrzymał mniejszy udział w spadku. Warto wskazać, iż tyczy się to tylko aktualnego małżonka, a co za tym idzie były małżonek nie jest zaliczany do tej grupy.
• Rodzice spadkodawcy: Jeśli nie ma uprawionych zstępnych, wówczas rodzice mają prawo do zachowku, jeśli zostali pominięci w testamencie lub przepisaniu majątku za życia.

Warto podkreślić, że istnieją okoliczności, które mogą ograniczyć lub wyłączyć prawo do zachowku. Na przykład, jeśli ustawowy spadkobierca otrzymał już darowiznę od spadkodawcy za życia, wartość tej darowizny może być odliczona od jego prawa do zachowku.

Darowizna a zachowek

Darowizna i zachowek są dwoma odrębnymi pojęciami związanymi z prawem spadkowym, ale mają pewne powiązania.

Darowizna to akt dobrowolnego przekazania majątku od darczyńcy (osoby przekazującej darowiznę) na rzecz obdarowanego (osoby otrzymującej darowiznę). W przypadku darowizny, majątek jest przekazywany jeszcze za życia darczyńcy, w przeciwieństwie do spadku, który przekazywany jest po jego śmierci na podstawie testamentu lub przepisów ustawy.

Zachowek to część spadku, która przysługuje ustawowym spadkobiercom, niezależnie od treści testamentu.

Związek między darowizną a zachowkiem:

Jeśli spadkodawca dokonuje darowizny w trakcie swojego życia i pomija przy tym ustawowych spadkobierców, to zachowek może zostać obliczony jako roszczenie związane z tą darowizną. Innymi słowy, wartość darowizny może być wliczana do puli spadkowej podczas obliczania zachowku.

 Na przykład, jeśli darczyńca mając dwoje dzieci, przekaże tylko jednemu dziecku darowiznę w postaci nieruchomości i nie ma innych aktywów, wówczas z chwilą otwarcia spadku drugie to może mieć prawo do zachowku, a wartość tej darowizny zostanie wliczona do puli spadkowej podczas obliczania jego zachowku.

Wydziedziczenie

Wydziedziczenie to akt pozbawienia ustawowego spadkobiercy prawa do dziedziczenia, jak i zachowku. Osoba, która jest wydziedziczona, nie otrzyma żadnych udziałów w spadku oraz nie jest uprawiona do zachowku.

Wydziedziczenie może nastąpić na podstawie testamentu sporządzonego przez spadkodawcę.

Przyczyny wydziedziczenia mogą być różne, ale najczęściej są one związane z zachowaniem lub postawą spadkobiercy, które naruszyły dobro spadkodawcy. Na przykład, spadkodawca może wydziedziczyć spadkobiercę, który dopuścił się przemocy wobec spadkodawcy lub podjął inne działania, które zostały uznane za rażąco niemoralne lub niegodne.

W polskim prawie spadkowym, wydziedziczenie jest uregulowane w Kodeksie cywilnym.

Zgodnie z przepisami polskiego prawa, spadkodawca ma prawo wydziedziczyć ustawowych spadkobierców (np. dzieci, małżonka, rodziców) poprzez sporządzenie testamentu.

Przyczyny wydziedziczenia są ściśle określone w Kodeksie cywilnym. Może to obejmować przyczyny:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

 

Ważne jest, aby wydziedziczenie zostało zawarte w testamencie w sposób jednoznaczny i zgodny z przepisami prawa, ponieważ nieprawidłowo sporządzony testament może być uznany za nieważny, co spowoduje dziedziczenie zgodnie z prawem spadkowym.

Podsumowując, wydziedziczenie to akt pozbawienia spadkobiercy prawa do dziedziczenia lub zachowku. Może to wynikać z różnych przyczyn, ale zawsze jest to poważna decyzja, która ma wpływ na prawo spadkobiercy do udziału w majątku zmarłego. Dlatego warto skonsultować się z prawnikiem w celu zrozumienia prawnych implikacji wydziedziczenia i ewentualnego sporządzenia testamentu, jeśli ma się takie zamiary.

 

Pomoc adwokata spadkowego

Dla klientów, którzy zastanawiają się nad przepisaniem swojego majątku za życia, zalecamy konsultację z doświadczonym adwokatem specjalizującym się w sprawach spadkowych. Profesjonalny prawnik będzie w stanie odpowiednio doradzić w kwestii optymalnego planowania majątku, uwzględniając zarówno indywidualne potrzeby klienta, jak i ochronę praw osób dziedziczących.

Podsumowanie: Darowizny za życia spadkobiercy

Przepisanie majątku za życia jest powszechnie stosowanym narzędziem w planowaniu sukcesji, które może być korzystne dla obu stron – dla darczyńcy i jego najbliższych. Jednakże, pamiętajmy o odpowiedniej analizie konsekwencji prawnych, zwłaszcza w kontekście prawa zachowku. Właściwa strategia i rzetelne doradztwo prawne pozwolą na zachowanie harmonii i uniknięcie potencjalnych sporów rodzinnych, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo finansowe dla najbliższych.