Spadek po mężu – jak działa dziedziczenie w przypadku zgonu męża?

Śmierć bliskiej osoby to trudny moment dla każdego. Oprócz emocjonalnego cierpienia, pojawiają się także kwestie formalne, takie jak dziedziczenie po zmarłym. Data śmierci to moment otwarcia spadku.

W przypadku spadku po mężu/żonie, sytuacja może być szczególnie skomplikowana, dlatego warto znać zasady dziedziczenia i przepisy kodeksu cywilnego.

Co może podlegać dziedziczeniu? Co zrobić po śmierci spadkodawcy?

Zgodnie z aktualnym kodeksem cywilnym, w przypadku śmierci męża, jego pozostały majątek trafia do tzw. masy spadkowej. Z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy możliwe jest inicjowanie postępowania spadkowego.

Warto wskazać, iż w spadku znajdują się zarówno dobra materialne, takie jak nieruchomości, samochody, rachunki bankowe, jak i dobra niematerialne, np. prawa autorskie, długi czy zobowiązania.

Dziedziczenie po mężu odbywa się na zasadzie dziedziczenia ustawowego lub testamentowego.

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy zmarły mąż/żona nie sporządził testamentu lub testament został unieważniony. W takim przypadku dziedziczenie odbywa się według określonych przepisów kodeksu cywilnego, które precyzują, kto i w jakiej kolejności dziedziczy majątek po zmarłym. Ogólne zasady dziedziczenia odnoszą się do sytuacji, gdy za życia spadkodawcy nie sporządził on testamentu. Zasady te kształtuje kodeks cywilny.

W art. 931 § 1 kodeksu cywilnego wskazano, iż „w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.”

Przepis ten ma na celu ochronę pozostawionego przez spadkodawcę małżonka, który ma zagwarantowane minimum jednej czwartej całości spadku. W sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą, zaś miało ono dzieci, wówczas dziedziczą oni w jego miejsce. Za zstępnych spadkodawcy poczytuje się wszystkich potomków spadkodawcy.

Pamiętać należy, iż w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, wtedy krąg spadkobierców nie obejmuje jedynie jego małżonka. Występują jednak sytuacje, gdy małżonek spadkodawcy może dziedziczyć samodzielnie. Co więcej w orzeczenie rozwodu powoduje, iż były małżonek spadkodawcy nie dziedziczy na mocy ustawy. Może jednak dziedziczyć na podstawie testamentu nawet jeśli na mocy orzeczenia sądu doszło do rozwodu.

Czy żona/mąż może dziedziczyć razem z rodzicami zmarłego małżonka? Czy spadek po mężu przypada rodzeństwu spadkodawcy?

Przepisy przewidują, iż w sytuacji, gdy nie było sporządzonego testamentu, jak i nie znajdują się zstępni zmarłego (dzieci, wnuki, prawnuki, itp.) małżonek pozostały przy życiu nie będzie dziedziczyć samodzielnie. W takiej sytuacji dziedziczy on połowę spadku, zaś pozostała powoła dzielona jest na rodziców małżonka. Zatem istnieje możliwość, iż nawet w razie występowania majątku w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej małżonek pozostały przy życiu będzie dziedziczył majątek z rodzicami spadkodawcy. W sytuacji, gdy nie ma rodziców, część, który by na nich przypadała będzie dziedziczona przez ich zstępnych – czyli rodzeństwo zmarłego. W sytuacji, gdy małżonek spadkodawcy dziedziczy z rodzicami spadkodawcy bądź z przy dziedziczeniu rodzeństwa spadkodawcy wtedy przysługuje małżonkowi udział spadkowy w wysokości połowy. Rodzice spadkodawcy dziedziczą w równych częściach względem siebie, tj. po 1/4. W sytuacji, gdy przy życiu pozostał tylko jeden z rodziców, jak i brak jest rodzeństwa spadkodawcy, wtedy rodzic dziedziczy część spadku w wysokości połowy.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, dziedziczenie po mężu odbywa się w pierwszej kolejności na rzecz dzieci i małżonka, w drugiej na rzecz rodziców zmarłego i małżonka, a jeśli nie ma rodziców to na rzecz rodzeństwa.

Warto jednak pamiętać, że dziedziczenie testamentowe daje większe możliwości i swobodę w kształtowaniu dziedzictwa. Zmarły mąż może bowiem sporządzić testament, w którym określi swoje ostatnie woli dotyczące masy spadkowej. Testament może być sporządzony m.in. w formie pisemnej, datowany i sporządzony własnoręcznie przez zmarłego.

Pomoc adwokata spadkowego – Częstochowa

Dziedziczenie po zmarłym mężu może być trudnym i emocjonalnie wymagającym procesem, dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata od spraw spadkowych. Adwokat pomoże nie tylko w zrozumieniu zawiłości kodeksu cywilnego, ale również wesprze w formalnościach, które wynikają z tytułu dziedziczenia. W pierwszym etapie należy przeprowadzić postępowanie spadkowe – w tym celu składa się wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Kolejno po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku nadchodzi czas dokonania działu spadku. Etap ten może obejmować zarówno sam działu spadku, działu spadku ze zniesieniem współwłasności, czy też dokonanie działu spadku i podział majątku wspólnego małżonków. W tym zakresie ustala się skład spadku, udział spadkowy, przyznaje się poszczególne składniki spadku na rzecz spadkobiercy, ustala się czy wiąże się ono z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców.

Wyciąg z orzecznictwa:

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wskazał, iż:

„Przepis art. 931 § 2 k.c. otwiera zstępnym dziecka spadkobiercy, który nie dożył otwarcia spadku, bezpośrednią i własną drogę do dziedziczenia po jego rodzicach (dziedziczenie przez wnuków). Wnuki spadkodawcy w takiej sytuacji dochodzą do spadku prawem własnym, bezpośrednio po spadkodawcy, a nie po swoim wstępnym. Ich dziedziczenie uzależnione jest od istnienia przesłanek dziedziczenia takiego zstępnego w stosunku do spadkodawcy, nie zaś względem swego bezpośrednio przodka.” Postanowienie SN z 29.09.2022 r., I CSK 867/22, LEX nr 3490639.